Sztuka Leczenia

Wydanie: 2004 / 2, (tom: X)

Osobowość typu D a występowanie chorób somatycznych

Osobowość typu D obejmuje dwa wymiary, tj. negatywną emocjonalność oraz hamowanie społeczne. Ten pierwszy wyraża tendencje jednostki do doświadczania silnych negatywnych emocji (i stresu), natomiast drugi odnosi się do skłonności do powstrzymywania się od ich wyrażania, głownie w sytuacjach społecznych. Osobowość typu D traktowana jest jako niezależny czynnik ryzyka chorób somatycznych, a przede wszystkim chorób układu krążenia. Za główne mechanizmy łączące osobowość typu D z chorobami uznaje się mechanizm zwiększonej reaktywności oraz osłabienie układu immunologicznego. Skonstruowana skala D-14 (autorzy: N. Ogińska-Bulik i Z. Juczyñski) do pomiaru osobowości typu D składa się z 14 twierdzeñ i mierzy dwa wymiary: negatywną emocjonalność i hamowanie społeczne. Posiada satysfakcjonujce parametry psychometryczne.

Nasilenie reakcji depresyjnych u mężczyzn z chorobą niedokrwienną serca w zależności od właściwości struktury osobowości

Współwystępowanie depresji i choroby niedokrwiennej serca próbuje się tłumaczyć w różny sposób. Istotną rolę odgrywają mechanizmy patofizjologiczne. Podkreśla się też brak motywacji pacjentów do poddania się reżimowi rehabilitacji i prewencji miażdżycy oraz wynikającą z tego słabą współpracę z lekarzem. Chorzy nie mają chęci do zmiany trybu życia, są skłonni do izolacji społecznej. Od indywidualnych właściwości struktury osobowości pacjenta może również zależeć nie tylko jego stan fizyczny, ale i psychiczny, a tym samym proces zdrowienia. Przedmiotem niniejszego opracowania stały się wzajemne powiązania pomiędzy wybranymi cechami struktury osobowości (neurotycznością, ekstrawersją,otwartością na doświadczenie, ugodowością i sumiennścią) a poziom emdepresji u pacjentów kardiologicznych. Do badañ włączono 60 mężczyzn z chorobą niedokrwienną serca w średnim wieku 62 lata. W badaniu wykorzystano kwestionariusz NEO-FFI i Skalę Depresji Becka. Zarówno w całej próbie jak i w podgrupach odnotowano statystycznie istotne związki pomiędzy nasileniem reakcji depresyjnych a neurotycznością (0,32), ekstrawersją (-0,50), otwartością na doświadczenie (-0,38), ugodowością (-0,41). Powyższe wyniki mogą świadczyć o tym, że mężczyźni z wyższym nasileniem reakcji depresyjnych byliby bardziej neurotyczni, introwertywni oraz mniej otwarci na doświadczenie i ugodowi.

Poziom lęku jako stanu bądź cechy u osób z chorobą niedokrwienną serca lub z nadciśnieniem tętniczym

Choroba niedokrwienna serca, oraz nadciśnienie tętnicze mogą stanowić bardzo ważny element obrazu klinicznego niektórych zespołów lękowych, takich jak: zespół lęku uogólnionego oraz zespół lęku napadowego. Zbadano poziomu lęku jako stanu i lęku jako cechy osobowości u osób z rozpoznaniem choroby niedokrwiennej serca oraz u osób z nadciśnieniem tętniczym. Oceniano, czy takie zmienne, jak: płeć, wiek, stan cywilny, ilość dzieci, wykształcenie, aktualny status zawodowy, okres trwania choroby i ilość pobytów w szpitalu, mają wpływ na poziom lęku. Badaniu Kwestionariuszem Samooceny STAI poddano 40 pacjentów Kliniki Chorób Wewnętrznych i Rehabilitacji Kardiologicznej. Stwierdzono, że w grupie pacjentów z chorobą niedokrwienną kobiety wykazywały wyższy poziom lęku jako stanu i cechy, a w grupie chorych z nadciśnieniem tętniczym pacjenci wielokrotnie hospitalizowani ujawnili wyższy poziom lęku jako cechy. Lęk jako cecha może stanowić podłoże bardziej sprzyjające powstawaniu choroby niedokrwiennej serca niż nadciśnienia tętniczego, z kolei sam fakt występowania choroby może podwyższać poziom lęku, zwłaszcza jako stanu.

Młodzież jako kreator własnego zdrowia – struktura obrazu siebie w okresie późnej adolescencji a postawy wobec własnego zdrowia

Współcześnie, w działaniach związanych z promocją zdrowia (edukacja zdrowotna) coraz większą uwagę skupia się na potencjale autokreacji. Samoaktywność, samodzielność i samoodpowiedzialność traktuje się jako zasadnicze dla funkcjonowania i działania na rzecz własnego zdrowia. W tej perspektywie szczególnego znaczenia nabiera obraz siebie, w tym między innymi: konstruktywna, bezwarunkowa samoakceptacja, integralność osobowości i wewnętrzna równowaga, autonomia i poczucie osobistej niezależnści, posiadanie wyraźnie zarysowanych, ale i elastycznych granic ja, zdolność do samokontroli i adekwatna percepcja rzeczywistości. Późna adolescencja to ostatni etap w ontogenezie obrazu siebie, w którym najwyraźniejsze jest postępujące zróżnicowanie – od globalnego w kierunku bardziej złożonego i zróżnicowanego. Konsekwencją tych dynamicznych i zasadniczych zmian jest, zawieszenie pomiędzy okresem dzieciñstwa a pełną dojrzałością, co skutkuje specyfiką niektórych wymiarów obrazu siebie, w tym między innymi: obniżoną samooceną i samoakceptacją, wysoką labilnością treści samoopisu. Jakie znaczenie dla postaw wobec zdrowia i możliwości autokreacji własnego zdrowia ma specyfika obrazu siebie w okresie późnej adolescencji? Jak wyznacza kierunek budowania programów w zakresie profilaktyki i promocji zdrowia? Autorki dokonują przeglądu literatury w zakresie badań nad obrazem siebie w okresie późnej adolescencji oraz postaw wobec zdrowia i oceny skuteczności oddziaływań promocyjnych i profilaktycznych wobec młodzieży, w kontekście postulatu autokreacji.

Ocena poznawcza a efektywność funkcjonowania w sytuacji egzaminu

Prezentowane badania dotyczyły wpływu oceny poznawczej sytuacji na proces radzenia sobie ze stresem egzaminacyjnym. Uzyskane wyniki świadczą o tym, iż ocena poznawcza wpływa na efektywność radzenia sobie na poziomie psychologicznym. Ocena poznawcza sytuacji jako wyzwania sprzyja emocjom wyzwania (podekscytowanie, satysfakcja, zapał). Ocena poznawcza sytuacji jako zagrożenia wywołuje natomiast emocje krzywdy/straty oraz emocje zagrożenia (lęk, niepewność, martwienie się, bezradność). Większego komfortu psychicznego doświadczają osoby oceniające sytuację egzaminu jako wyzwanie. Ocena poznawcza wpływa również na efektywność radzenia sobie na poziomie społecznym. Ocena poznawcza sytuacji jako zagrożenia wiąże się z większą ilością konfliktów interpersonalnych oraz niższym poziomem pewności siebie, niż ma to miejsce w odniesieniu do oceny sytuacji jako wyzwania. Ocena poznawcza wpływa na rezultaty egzaminu. Badania wykazały, iż ocena sytuacji jako zagrożenia niekorzystnie oddziałuje na wyniki egzaminu.

Zdrowe i niezdrowe światopoglądy

Zaczynam od definicji światopoglądu. Światopogląd to nie tylko zbiór ogólnych twierdzeń opisowych, ale przede wszystkim pryzmat, przez jaki patrzy się na świat (lepiej to oddaje angielski termin world outlook). W centrum tak pojętego światopoglądu (wizji świata) zawarty jest moduł powinnościowy. Próbuje następnie rozpatrzyć, jakie obecnie w cywilizacji zachodniej mamy główne światopoglądy. Rozróżniam zstępujące (epigońskie) i wstępujące. Odpowiada to, choć nie do końca, podziałowi na światopoglądy nowożytne i ponowożytne. Światopoglądy wstępujące to, po pierwsze, dwa światopoglądy elitarne: nihilistyczny oraz teocentryczny poszukujący – próbujący omijać bądź mieszać (synkretyzm) różne objawienia, oraz dwa masowe: konsumpcyjny (ułomne dziecko XIX wiecznego „światopoglądu naukowego”) i teocentryczny fundamentalistyczny. Rozpatruję następnie, jaki wpływ na zdrowie duchowe mogą mieć owe wizje świata. Rozważam wariant relatywny, relacjonalny i absolutny. Podkreślam moment obronny światopoglądu dla zdrowia duchowego. Światopogląd staje się bowiem szczególnie ważny w chwilach przełomowych, gdy jest się wyrwanym z codzienności, „gdy ziemia osuwa się spod stóp”. Podstawowa wydaje się tutaj antyczna jeszcze opozycja opatrzności, duchowego bezpieczeństwa (stoicy) oraz wolności, ale i samotności (epikurejczycy). Kończę kilkoma uwagami na temat, jak owa gra światopoglądów może się mieć do kondycji duchowej i moralnej lekarzy w Polsce.

O medycynie nie bardzo doskonałej

Imponujący rozwój nauk medycznych może stwarzać złudne nadzieje na nieograniczone możliwości ingerencji w zdrowie człowieka. Autorzy zwracają uwagę na ciągle istniejący rozstęp między nowoczesną medycyną a zadaniami i warunkami pracy lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Przyczyniają się do tego istniejące trudności w zakresie diagnostyki i terapii, które mają swoje źródło w zasobie wiedzy i umiejętności lekarza, w zapleczu organizacyjnym jego pracy, czynnik ach systemowych, w tym ekonomicznych i in. Działalność lekarza praktyka w znacznym stopniu jest determinowana również okresowo zmieniającymi się w medycynie wzorcami zachowań „modnych” i istnieniem tzw. szarych stref wiedzy. Autorzy rozważają też przydatność systemu EBM w usprawnianiu pracy lekarza praktyka.

Eutanazja wobec logiki medycyny

Zakaz Dekalogu „nie zabijaj”, zgodny z duchem przysięgi Hipokratesa, jest w medycynie powszechnie akceptowany. Był on kontynuowany i rozwijany przez tradycję chrześcijańską, akcentowany zarówno przez ludzi wierzących, jak i niezwiązanych z religią, jest w medycynie powszechnie akceptowany. Ma jednak miejsce nagłośnienie zarówno aborcji, jak i eutanazji, prowadzone w ośrodkach masowego przekazu. Częstsze jest też piętnowanie lekarzy stojących na gruncie humanitarnego podejścia do człowieka. Problemy te, będące nie tylko zagadnieniem religijnym, budzą poważny niepokój i wymagają pogłębionych refleksji natury nie tylko etycznej, ale szerzej pojętej, również filozoficznej, ze szczególnym uwzględnieniem logiki i płynącego z niej porządku rozumowania i krytycyzmu. Zwolennicy eutanazji są często rzecznikami mylnego z punktu widzenia logiki prze konania o bezwzględnej pewności i niepodważalności ocen lekarskich. Przekonania te kłócą się z Hipokratesowskim iudicium difficile (osąd najtrudniejszy), a także z klasyczną zasadą logiki plusquam premise conc lus ion non vult (wniosek nie może przekraczać danych wynikających z przesłanek). Niezależnie od wniosku wynikającego z etyki normatywnej – przeszkody nie mogą tu być większe niż spodziewane korzyści ze swoiście rozumianego współczucia – warto podnieść, że promowanie eutanazji stoi również w sprzeczności z podstawowymi prawidłami logicznego myślenia.

Nowe zjawiska na scenie narkotykowej w Polsce

Analiza epidemiologczno-kliniczna sytuacji dotyczącej zjawiska narkomanii w Polsce wskazuje, że w ostatnich kilku latach zachodzą w niej zmiany natury ilościowej i jakościowej. Zmianom uległy m.in. wskaźniki dotyczące preferencji przyjmowanych substancji psychoaktywnych, pojawiły się też nowe tendencje w zakresie i sposobach ich stosowania, częściej stwierdza się współwystępowanie uzależnienia z innymi dysfunkcjami psychicznymi.

Ultra-krótkoterminowa terapia rodzin osób ciężko chorych

Autorzy przedstawiają mało jeszcze znaną metodę systemowej terapii rodzin, proponowaną przez niemieckiego psychoterapeutę Berta Hellingera. Praca zawiera omówienie przyjętych przez Hellingera założeń, stosowanej techniki oddziaływania oraz zarys zastosowania tej metody do kilku sytuacji klinicznych. Ponieważ proponowana metoda tzw. „ustawiania rodzin” zakłada istnienie i wykorzystywanie tzw. „sprzężeń kwantowych” (entanglements), autorzy próbują przybliżyć stan wiedzy dotyczącej tego zjawiska fizycznego. Autorzy uzasadniają celowość prezentacji metody, mimo jej niezwykłej odmienności od wszelkich innych technik terapeutycznych, szybkim rozpowszechnianiem się jej w wielu krajach, o czym świadczą liczne witryny internetowe. Opracowali oni także własną taką witrynę, aby stymulować podjęcie między narodowych badań interdyscyplinarnych. Ich zdaniem przy czyniłyby się one także do lepszego rozumienia fenomenu świadomości.

Sprawozdania i recenzje