Sztuka Leczenia


Wydanie: 1/2018 (tom 33)


Spis treści

Od redakcji

ARTYKUŁ REDAKCYJNY / EDITORIAL

Helena Wrona-Polańska

Współczesny model pracy psychologa z chorym somatycznie – z perspektywy psychologii zdrowia

Contemporary model of psychologist’s work with a somatically ill patient – the perspective of health psychology

Celem opracowania jest ukazanie współczesnego modelu pracy psychologa klinicznego z chorym somatycznie z perspektywy psychologii zdrowia. Podstawą teoretyczną tego modelu pracy jest Funkcjonalny Model Zdrowia (FMZ) Wrony-Polańskiej, skonstruowany na podstawie wieloletniego doświadczenia klinicznego autorki w pracy z chorymi na białaczkę w Klinice Hematologii Akademii Medycznej w Krakowie (obecnie UJ CM) pod kierownictwem Profesora Juliana Aleksandrowicza, oraz teoria stresu psychologicznego. FMZ został sprawdzony empirycznie w oparciu o badania ludzi zdrowych, które ukazały, że zdrowie jest funkcją twórczego – skutecznego i efektywnego – radzenia sobie ze stresem w zależności od posiadanych zasobów podmiotowych człowieka. Model ten stał się podstawą autorskich badań chorych z białaczką leczonych metodą transplantacji szpiku kostnego w Klinice Hematologii im. Profesora Juliana Aleksandrowicza UJ CM i w oparciu o nie został rozszerzony na Funkcjonalny Model Zdrowia i Choroby (FMZCh, Wrona-Polańska 2011, 2016). Model ten ma charakter holistyczno-funkcjonalny, wymaga aktywności zespołu leczącego i pacjenta w zmaganiu się z chorobą oraz świadomego kreowania własnego zdrowia i jego promowania. Stał się on inspiracją dla autorki do zorganizowania cyklu sympozjów pt. Współczesny model pracy psychologa z chorym somatycznie – dylematy i propozycje, mających na celu kształcenie psychologów klinicznych i wdrażanie innowacyjnego modelu pracy z chorym somatycznie, opartego na osiągnięciach psychologii zdrowia. Efekty kształcenia w tym zakresie prezentowane są w artykułach zamieszczonych w tym tomie.

The aim of the study is to present a contemporary model of clinical psychologist’s work with the somatically ill from the perspective of health psychology. The theoretical basis of this model of work is the Functional Health Model (FMZ) of Wrona-Polańska, constructed on the basis of many years’ clinical experience of the author with leukemia patients, at the Hematology Clinic of the Medical Academy in Kraków (currently UJ CM) under the supervision of Professor Julian Aleksandrowicz, and the psychological stress theory. FMZ has been empirically tested on the basis of the research of healthy people, who showed that health is a creative (effective) function of coping with stress depending on human resources possessed. This model became the basis for the author’s research on patients with leukemia treated by bone marrow transplantation in the Professor Julian Aleksandrowicz Hematology Clinic UJ CM and based on it has been extended to the Functional Model of Health and Disease (FMZCh, Wrona-Polańska 2011, 2016). This model, of a holistic-functional nature, requires the activity of the healing team and the patient in coping with the disease and conscious creation of one’s own health and its promotion. It became an inspiration for the author to organize a series of symposia in Contemporary model of work of a psychologist with a somatically ill – dilemmas and proposals, aimed at training clinical psychologists and implementing an innovative model of work with the somatically ill, based on the achievements of health psychology. The effects of education in this area are presented in the articles included in this volume.

PRACE EMPIRYCZNE I DONIESIENIA Z BADAŃ / EMPIRICAL STUDIES AND RESEARCH REPORTS

Jadwiga Berezowska-Pogoń

Interwencja w kryzysie emocjonalnym na podłożu rodzinnym (przemoc psychologiczna) przejawiającym się czynnościowymi zaburzeniami kardiologicznymi. Przypadek pacjentki Krystyny P.

Intervention in emotional crisis on family background (psychological violence) manifesting functional cardiac disorders. A case of patient Krystyna P.

Opracowanie podejmuje analizę przypadku pacjentki z zaburzeniami układu krążenia, hospitalizowanej podczas krótkiego pobytu w Oddziale Kardiologii szpitala o profilu somatycznym. Pacjentka, przyjęta z objawami kardiologicznych zaburzeń czynnościowych, mających miejsce jedynie podczas stosunku seksualnego. W rezultacie kontaktu interwencyjnego z psychologiem uzyskała wgląd we własną sytuację emocjonalną, co pozwoliło dociec źródeł kryzysu, uzyskać wsparcie i rozpocząć leczenie. Przypadek ilustruje problem różnicowania między kryzysami utraty zdrowia a chorobami somatycznymi będącymi wtórną, niekorzystną konsekwencją nierozwiązanych kryzysów emocjonalnych, a także problem oceny kryzysu przebiegającego z przejawami dysfunkcji somatycznych.

The study analyzes the case of a cardiology patient, hospitalized during a short stay at the Cardiology Department of a hospital with a somatic profile. The patient, accepted with symptoms of cardiac functional disorders occurring only during sexual intercourse, because of intervening contact with the psychologist, gained insight into her own emotional situation, which allowed to find out the sources of crisis, get support and start treatment. The case illustrates the problem of differentiation between crises of health loss and somatic diseases being a secondary, unfavorable consequence of unresolved emotional crises, as well as the assessment of the crisis with manifestations of somatic dysfunctions.
Katarzyna Olszewska
Anna Pastuszak-Draxler
Jolanta Siwińska
Tomasz Tokarek
Dariusz Dudek
Barbara Bętkowska-Korpała

Znaczenie oceny sprawności poznawczej osób starszych w procesie kwalifikacji do leczenia kardiologicznego metodą TAVI

The importance of cognitive functioning examination of the elderly in qualification process to cardiology treatment with TAVI method

Przezskórna implantacja zastawki aortalnej (transcatheter aortic valve implantation, TAVI) stanowi szansę dla pacjentów wysokiego ryzyka z wadami zastawki aortalnej. Wśród kryteriów przedzabiegowej oceny funkcjonowania psychologicznego osób starszych analizowane było funkcjonowanie poznawcze konieczne do współpracy w procesie diagnostyczno-leczniczym. Celem badania była przesiewowa ocena funkcjonowania poznawczego u osób starszych kwalifikowanych do zabiegu TAVI. Badaniem objęci zostali pacjenci II Oddziału Klinicznego Kardiologii oraz Interwencji Sercowo-Naczyniowych Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie (n = 188), kwalifikowani do TAVI w latach 2015–2017. Użyto następujących narzędzi: dane z historii choroby oraz Krótka Skala Oceny Stanu Umysłowego (Mini Mental State Examination, MMSE). Na podstawie wyników uzyskanych w skali MMSE wyodrębniono wśród pacjentów dwie podgrupy: 1. badani, którzy uzyskali wyniki wyższe (MMSE ≥ 24) oraz 2. badani, którzy uzyskali wyniki niższe (MMSE ≤ 23). Pacjenci z grupy pierwszej byli młodsi (80,36 ± 6,36) od pacjentów z grupy drugiej (83,93 ± 4,39). Wyniki badanych z grupy 1. były istotnie wyższe w większości testów skali MMSE. W badaniu uzyskano wyniki świadczące o funkcjonowaniu poznawczym badanych na granicy łagodnych zaburzeń poznawczych (grupa 1) i otępienia lekkiego stopnia (grupa 2). Wskazuje to na potrzebę dokonywania pogłębionego badania funkcji poznawczych w grupie osób o wynikach sugerujących otępienie lekkiego stopnia celem wykluczenia demencji uniemożliwiającej adekwatną współpracę w procesie diagnostyczno-leczniczym.

defects. The cognitive functioning necessary for cooperation in the diagnostic and therapeutic process is analyzed among the pre-assessment criteria for the psychological functioning of the elderly. The aim of the study is a screening assessment of cognitive functioning in elderly people qualified for TAVI. The study included patients from the 2nd Department of Clinical Cardiology and Cardiovascular Interventions at University Hospital in Kraków (n = 188), qualified for TAVI in 2015–2017. The following tools were used: data from the medical history and the Mini Mental State Examination scale (MMSE). On the basis of the results obtained in the MMSE, two subgroups were distinguished among patients: 1. subjects who obtained higher results (MMSE ≥ 24) and 2. subjects who achieved lower results (MMSE ≤ 23). The patients from the first group were younger (80.36 ± 6.36 [years]) than the patients from the second group (83.93 ± 4.39). The results of the subjects from group 1 were significantly higher in the majority of MMSE tests. The study obtained results demonstrating cognitive functioning of the subjects at the borderline of mild cognitive impairment (group 1) and slight degree dementia (group 2). This indicates the need to conduct an in-depth study of cognitive functions in a group of people with results suggesting dementia of slight degree in order to exclude dementia that prevents adequate cooperation in the diagnostic and therapeutic process.

ARTYKUŁY TEORETYCZNE I PRZEGLĄDOWE / THEORETICAL AND REVIEW ARTICLES

Jolanta Siwińska

Psychologiczna pomoc pacjentom poddawanym transplantacji serca i operacji wszczepienia mechanicznego wspomagania krążenia

Psychological support to patients undergoing the heart transplantation (HTX) and implantation of Left Ventricular Assist Device (LVAD)

Celem pracy jest przedstawienie medycznych i psychologicznych aspektów życia pacjenta z przeszczepionym sercem i wszczepionym mechanicznym wspomaganiem krążenia. Praca przedstawia wypracowany w Oddziale Transplantologii i Mechanicznego Wspomagania Krążenia model pomocy psychologicznej. Transplantacja serca i wszczepienie mechanicznego wspomagania krążenia (LVAD – Left Ventricular Assist Devices) to nowoczesne metody leczenia pacjentów ze skrajną niewydolnością krążenia. Obie metody terapii związane są z różnego rodzaju psychologicznymi oraz etycznymi dylematami i wątpliwościami. Wymagają psychologicznej adaptacji do nowego trybu życia. Procedura kwalifikacji do leczenia wymaga oceny psychologicznej i określenia czynników ryzyka nieprzestrzegania zaleceń medycznych oraz wystąpienia zaburzeń adaptacyjnych. W okresie przed- i pooperacyjnym stosowana jest głównie terapia podtrzymująca i edukacja prozdrowotna, obejmujące pacjenta i jego rodzinę. Celem pracy psychologa jest tworzenie realnego obrazu sytuacji oraz wskazanie mechanizmów radzenia sobie z konkretnymi problemami. W ocenie teamu terapeutycznego praca psychologa jest niezbędnym elementem procesu leczenia.

The aim of the study is to present medical and psychological aspects of a patient’s life with a transplanted heart and implanted a Left Ventricular Assist Device and a developed model of psychological support in the Transplantology and Mechanical Circulatory Support Department. Heart Transplantation and implantation of Left Ventricular Assist Device are modern methods of medical treatment. Both methods of therapy are associated with various dilemmas and doubts and require psychological adaptation to a new way of life. The procedure of qualification for treatment requires a psychological assessment and determination of risk factors for non-compliance with medical recommendations and the occurrence of adjustment disorders. In the period before and after surgery it is mainly used supportive therapy and health education. Psychological care is covered by the patient and his family. According to the team psychologist’s therapeutic work is an essential part of the treatment process.
Urszula Kiwit

Pacjent kardiochirurgiczny – pomoc psychologiczna w okresie okołooperacyjnym

Cardiac surgical patient – psychological support in the perioperative period

Praca psychologiczna z pacjentem chorującym somatycznie to specyficzny obszar psychologii klinicznej. W artykule zaprezentowano sposób postępowania dotyczący opieki psychologicznej nad pacjentem kardiochirurgicznym. Obejmuje on trzy podstawowe etapy: przygotowanie chorego do operacji, kontakt na oddziale pooperacyjnym oraz psychoedukację przed zakończeniem hospitalizacji. Opisany model pracy, stosowany w naszym oddziale, znajduje zastosowanie w przypadku chorych przygotowywanych do interwencji planowanych z wyprzedzeniem. W tekście skupiono się na dwóch głównych obszarach pracy z pacjentem: oddziaływaniu na poziomie poznawczym oraz emocjonalnym.

Psychological work with somatically ill patients is a unique area of clinical psychology. The article presents guidelines for psychological care of the cardiac surgical patient. It involves three basic stages: preoperative preparation, postoperative care and psycho­education before discharge. The model of work under consideration, which is implemented at our clinic, is applicable to patients under preparation for interventions planned in advance. The text focuses on two main areas in working with a patient: influence at the cognitive and emotional levels.
Karolina Tolińska

Psychospołeczne i emocjonalne funkcjonowanie pacjentów z tętniczym nadciśnieniem płucnym

Psychosocial and emotional functioning of patients with pulmonary arterial hypertension

Tętnicze nadciśnienie płucne (TNP) jest rzadką, przewlekłą chorobą o wyniszczającym i nieprzewidywalnym przebiegu, mającą obciążający wpływ na funkcjonowanie fizyczne, emocjonalne, poznawcze i psychospołeczne zarówno pacjentów, jak i ich opiekunów. Psychospołeczne i emocjonalne następstwa TNP wiążą się zarówno z doświadczaniem przez chorych wielu negatywnych emocji – najczęściej frustracji, złości czy niezrozumienia – jak również koniecznością fundamentalnej reorganizacji dotychczasowego trybu życia. Implikuje to określone konsekwencje, takie jak zmiana sytuacji zawodowej, odczuwalna izolacja społeczna, kłopoty finansowe czy rezygnacja z marzeń i poczynionych planów. TNP jest chorobą, która pogarsza jakość życia i jakość życia związaną ze zdrowiem oraz wiąże się z częstym występowaniem depresji i zaburzeń lękowych. Pacjenci muszą być objęci opieką wielospecjalistycznego zespołu, w skład którego wchodzi również psycholog kliniczny. Pomoc psychologiczna dedykowana tej grupie pacjentów i ich opiekunom, obok komplementarnego leczenia farmakologicznego oraz wsparcia socjalnego, stanowi istotny czynnik terapeutyczny.

Pulmonary arterial hypertension (PAH) is a rare, chronic disease with a debilitating and unpredictable course, having a significant impact on the physical, emotional, cognitive and psychosocial functioning of patients and their caregivers. The psychosocial and emotional consequences of PAH are associated with experience of many negative emotions – mostly frustration, anger or feeling misunderstood – along with the necessity of fundamental reorganization of the current lifestyle. This implies certain consequences, such as a change in the professional position, considerable social isolation, financial problems or significant revision of dreams and plans. This disease worsens the quality of life and health-related quality of life, it is also associated with the frequent occurrence of depression and anxiety disorders. Patients must be under the supervision of a multidisciplinary team, including a clinical psychologist. Psychological support dedicated to this group of patients and their carers, along with complementary pharmacological treatment and social support, defines an important therapeutic factor.

RECENZJE I SPRAWOZDANIA

Henryk Gaertner

XVII Spektrum. Almanach. 50 lat Unii Polskich Pisarzy Lekarzy

17th Spectrum. Almanac.50 years of the Union of Polish Physician Writers

Artur Kupercmoker

Aforyzmy krotochwilne

Slapstick aphorisms

Krzysztof Mudyń

Pochwała wiedzy negatywnej. Szkice na obie ręce

The praise of negative knowledge. Sketches for both hands

Marta Polańska
Marek Polański

"Między zdrowiem i chorobą – 44 lata psychologicznych badań onkologicznych nad zdrowiem w hematologii" (WJASC2018). Sprawozdanie z Kongresu Naukowego Juliana Aleksandrowicza

"Between health and illness – 44 years of psychological oncology research on health in hematology" (WJASC2018). Report from the Scientific Congress of Julian Aleksandrowicz

Ireneusz Kaflik
Jerzy Korzewski

Sprawozdanie z XII edycji Intensywnego Balintowskiego Treningu Grupowego, Kraków, 20–22.04.2018

Report from the 10th edition of the Intensive Balint Training Group, Kraków, April 20–22, 2018

Wskazówki dla Autorów

Guidelines for Authors