Sztuka Leczenia


Wydanie: 1/2017


Spis treści

Od redakcji

ARTYKUŁY REDAKCYJNE / EDITORIALS

Adam Wiernikowski

95. urodziny Profesora Henryka Andrzeja Gaertnera – moje wspomnienia i refleksje

95th birthday of Professor Henryk Andrzej Gaertner – my memories and reflection

Opracowanie stanowi swoisty zbiór wspomnień i osobistych refleksji autora związanych z postacią Profesora Henryka Gaertnera, wybitnego lekarza i humanisty, z którym na początku drogi zawodowej połączyły go wspólne doświadczenia, najpierw w relacji student – nauczyciel, a później znamienity Kolega i Przyjaciel.
Bogusław Stelcer

Henryk Gaertner – kierujący się ideałami nauczyciel medycyny i życia

Henryk Gaertner – the idealistic teacher of medicine and life

Opracowanie przedstawia postać Profesora Henryka Gaertnera ukazując jego ogromny wkład dla polskiej humanistyki, w której zapisał najwspanialsze karty jej historii. Dzieciństwo profesor Gaertner spędził we Lwowie, dojrzałe lata w Krakowie. Bohater, o którym mowa, został ukazany jako osoba wpisująca się na trwałe w historię intelektualną Krakowa jako utalentowany i wszechstronny animator, otwierający nowe przestrzenie dla medycyny i sztuki. Jest to postać znana krakowskiemu środowisku intelektualistów i medyków. W tekście znaleźć można wiele informacji biografi cznych o życiu, miejscach i ludziach, którzy wywarli wpływ na formowanie się osobowości Profesora Henryka Gaertnera.

PRACE EMPIRYCZNE I DONIESIENIA Z BADAŃ / EMPIRICAL STUDIES AND RESEARCH REPORTS

Krzysztof Mudyń

Co chcielibyśmy wiedzieć, a czego wolimy nie wiedzieć?
Empiryczny przyczynek do wartości wiedzy i niewiedzy

What we would like to know and what we prefer not to know
Contribution to the value of personal knowledge and ignorance

Za pośrednictwem Internetu uzyskano odpowiedzi od 48 respondentów (24 kobiet, 24 mężczyzn) w wieku 21–72 lat, których poproszono o sformułowanie pytań trojakiego rodzaju: 1) takich, na które chcieliby znać odpowiedź i mają nadzieję, że kiedyś ją uzyskają, 2) na które chcieliby znać odpowiedź, lecz uważają to za niemożliwe, 3) które są dla nich ważne, lecz na które wolą nie znać odpowiedzi. Uzyskane wypowiedzi (w formie pytań) przeanalizowano pod kątem dwóch kryteriów: 1) osobiste vs nieosobiste, oraz 2) perspektywy czasowej (dotyczące przyszłości, dotyczące przeszłości vs pytania „ponadczasowe”. Wśród młodszych respondentów (21–38 lat) przeważały pytania osobiste (52%), podczas gdy u starszych (46–72 lata) stanowiły one tylko 30% (chi-kwadrat = 10,8; p = 0,001). Wśród pytań związanych z niechcianymi odpowiedziami – niezależnie od grupy wieku – dominowały pytania o charakterze osobistym (85%), a zarazem dotyczące przyszłości (81%). Podkreślić warto, że 45% niechcianych odpowiedzi dotyczyło okoliczności śmierci własnej lub osób bliskich. W nawiązaniu do rozpatrywanego problemu, autor sygnalizuje potrzebę skali umożliwiającej równoczesne porównywanie kosztów i profitów tej samej informacji w płaszczyźnie emocjonalnej, pragmatyczno-behawioralnej i poznawczej.
Agnieszka Kiełkiewicz-Janowiak,
Magdalena Zabielska

Lekarz i pacjent na emigracji: odmienne kultury komunikacji w ochronie zdrowia w Polsce i w Wielkiej Brytanii

Migrant doctors and patients: distinct communication cultures in healthcare in Poland and United Kingdom

Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na problematykę komunikacji w systemie ochrony zdrowia w świetle współczesnych przemian cywilizacyjnych, takich jak globalizacja, a co za tym idzie – masowa migracja zarówno pacjentów, jak i lekarzy. W tym nowym kontekście możemy mówić o konfrontacji kultur komunikacyjnych związanych z ochroną zdrowia; ich uczestnicy, przenosząc się do innych krajów, starają się zaadaptować do nowych okoliczności, aby móc udzielić pomocy medycznej lub ją uzyskać. W artykule, który przedstawia badanie pilotażowe, chcemy podkreślić znaczenie różnic kulturowych dotyczących roli pacjenta i lekarza oraz ich oczekiwań względem funkcjonowania systemu służby zdrowia i zachowań prozdrowotnych, co naszym zdaniem wpływa na sprawność komunikacji na linii lekarz–pacjent, a ostatecznie także na efekty leczenia. Porównania dotyczące kultur komunikacji w Polsce i Wielkiej Brytanii zostaną zilustrowane fragmentami rozmów z lekarzem, który pracuje w obu krajach, i z polskimi pacjentami, którzy korzystali lub korzystają z brytyjskiego systemu opieki zdrowotnej. Tematem rozmów była komunikacja w praktyce zawodowej, w szczególności jej specyfika w dwóch ww. krajach. Wnioski z analizy zebranych danych, tj. refleksji lekarza i pacjentów, mogą zostać wykorzystane w kształceniu i wdrażaniu kompetencji komunikacyjnych w praktyce medycznej.

ARTYKUŁY TEORETYCZNE I PRZEGLĄDOWE / THEORETICAL AND REVIEW ARTICLES

Joanna Białkowska,
Barbara Juśkiewicz-Swaczyna,
Paweł Białkowski

Rola stylu życia i systemu opieki nad seniorem w procesie pomyślnego starzenia się

The role of lifestyle and seniors care in the process of successful aging

Postępujący proces starzenia się ludności Polski i Europy wpływa na pogłębianie się problemu niepełnosprawności, wielochorobowości i niskiej samooceny zdrowia oraz oceny jakości opieki medycznej. Decydujący wpływ na pomyślne starzenie się ma właściwy styl życia osób starszych, na który składają się: aktywność ruchowa, zdrowe odżywianie, umiejętność neutralizacji stresu, bezpieczne zachowania, umiejętność hartowania ciała i pozytywnego myślenia. Istotną rolę w opiece nad osobami starszymi spełnia fizjoterapia i terapia zajęciowa.
Marta Makara-Studzińska

Formy pomocy osobom po próbach samobójczych

Forms of help for people after suicidal attempts

WPROWADZENIE. Zgodnie ze stanowiskiem Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), samobójstwo jest zjawiskiem wielowymiarowym, będącym wynikiem interakcji pomiędzy czynnikami genetycznymi, socjologicznymi, biologicznymi, psychologicznymi oraz środowiskowymi. Jest ono poważnym problemem społecznym i zdrowotnym. Pomoc w takich sytuacjach to tworzenie wsparcia dla osób znajdujących się w kryzysie. Jest to pomoc medyczna, psychoterapeutyczna oraz psychologiczna.

CEL. Analiza różnych form pomocy psychologicznej udzielanych osobom po próbach samobójczych.

WNIOSKI. Istnieją różne formy pomocy, dostosowane do potrzeb korzystających z niej osób. W przypadku osób po próbach samobójczych, ryzyko podjęcia kolejnych jest podwyższone, w związku z czym zaleca się intensywne ich leczenie przy jednoczesnym udzielaniu wsparcia emocjonalnego. Istotne jest tu również stosowanie metod skojarzonych, tj. łączenie psychoterapii z farmakoterapią.
Anita Szprych

Jak wyobraźnia może wpływać na wspieranie psychiki osób przewlekle chorych onkologicznie. Arteterapia w psychoonkologii

How imagination can aff ect on supporting of psyche of chronically oncologically ill. Art therapy in the psycho-oncology

Niniejszy artykuł stanowi próbę poznania podłoża chorób onkologicznych i wskazania na arteterapię jako wyjątkową technikę terapeutyczną bazującą na potencjale pacjentów. Szczególną uwagę zwraca się na zrozumienie, w jaki sposób organizm ludzki pada ofiarą własnych komórek, oraz rolę psychiki w procesach chorobotwórczych oraz uzdrawiających. Dr Carl Simonton – pionier psychoonkologii, wskazuje właśnie na psychikę ludzką jako ważny czynnik wpływający na zachorowalność na nowotwory. Na podstawie dowodów, jakie obecnie przynosi nam neuronauka, że ciało i psychika są ze sobą w sposób ścisły powiązane, można postawić tezę o zasadności stosowania interwencji psychologicznej w chorobach przewlekłych. W artykule przedstawiono badania własne, wskazujące na wyobraźnię jako ważne narzędzie do pracy ze zmianą ludzkich postaw i przekonań. W związku z powyższym arteterapia może się stać kluczową interwencją terapeutyczną w pracy z pacjentem chorym onkologicznie.
Łukasz Małecki,
Agata Stalmach-Przygoda,
Stanisław Górski,
Anna Kocurek,
Agnieszka Skrzypek,
Bogumiła Kowalska,
Michał Nowakowski

Wprowadzenie całościowego kursu komunikacji medycznej dla studentów Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum

The introduction of a comprehensive communication course for medical students of the Faculty of Medicine at the Jagiellonian University Medical College

Umiejętności komunikacyjne w relacji z pacjentem są jednymi z istotnych kompetencji lekarza. Celem poniższego sprawozdania jest zaprezentowanie procesu wprowadzenia kursu komunikacji medycznej dla studentów Wydziału Lekarskiego w Zakładzie Dydaktyki Medycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum. Przedstawiamy historię nauczania tego zagadnienia w naszym zakładzie z poszczególnymi etapami rozwoju kursu. Opisujemy także wyjściowe cele i założenia leżące u podstaw naszego rozumienia problemu komunikacji medycznej w kontekście dydaktycznym oraz doświadczenia, które miały wpływ na ostateczny kształt kursu. Efektywne nauczanie komunikacji medycznej wymaga pracy nad umiejętnościami oraz nastawieniem studentów, łączenia z modelem biomedycznym oraz stopniowego wprowadzania nowego materiału. Istotną kwestią jest oparcie się na spójnej podstawie teoretycznej, co umożliwia proces standaryzacji nauczania, oceny studentów i szkoleń nauczycieli.
W pracy przedstawiono strukturę proponowanych efektów kształcenia i kluczową rolę opracowania odpowiednich scenariuszy konsultacji lekarskich wykorzystywanych podczas zajęć. Zaprezentowana została perspektywa rozwoju kursu oraz miejsce nauczania komunikacji medycznej w obrębie procesu kształcenia studentów Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum.
Ireneusz Kaflik,
Jan Łazowski

Podstawy teoretyczne i praktyczne balintowskiego treningu grupowego

Theoretical and practical bases of Balint Group Training

BTG zwiększa efekty pomocy udzielanej przez lekarzy, psychoterapeutów, pracowników socjalnych i wykonujących inne zawody pomocowe. Sesję prowadzi uprawniony lider, ewentualnie z ko-liderem. W publikacji omówiono cechy relacji międzyludzkich, w tym relacji terapeutycznych, oraz wskazano potrzebę ich doskonalenia. Opisano formę pracy BTG, zasady i ograniczenia, podział ról uczestników. Najwięcej uwagi poświęcono przebiegowi treningu, który zaczyna się od przedstawienia trudnej relacji terapeutycznej i polega na znajdywaniu zaburzonych relacji i wyjaśnianiu występujących problemów. Obserwowane uczucia, motywacje i intencje są wskazówkami pozwalającymi dostrzegać ukryte przyczyny powikłań, umożliwiającymi podejmowanie prób ich rozplątania. Lider zna sposoby wzbogacania treningu i aktywowania grupy. W tekście przedstawiono również sposób kończenia sesji i podsumowywania.

RECENZJE I SPRAWOZDANIA

Bohdan Wasilewski,
Liliana Engel (red.)

Grupowy trening balintowski.
Teoria i zastosowanie

Balint Group Training. Theory and Application

Paweł Reszka

Mali bogowie. O znieczulicy polskich lekarzy

Little gods. About the callousness of Polish physicians

Jarosław Barański,
Andrzej Steciwko (red.)

Relacja lekarz–pacjent. Zrozumienie i współpraca

Doctor–patient relationship. Understanding and cooperation

Nicholas Epley

Mądrość umysłu. Dlaczego zniekształcamy to, co myślą, czują, w co wierzą i czego chcą inni ludzie

Mindwise. Why we misunderstand what others think, believe, feel and want

Andrzej Mielecki,
Ireneusz Kaflik

Sprawozdanie z IX edycji intensywnego treningu balintowskiego,
Częstochowa, 20–21 stycznia 2017

Report of the 9th edition of the intensive Balint Training Group, Częstochowa, Jan 20-21, 2017

Wskazówki dla autorów

Guidelines for Authors

IV Międzynarodowa Konferencja
Jagiellońska Wiosna Fizjoterapii