Sztuka Leczenia

Wydanie: 2003 / 1, (tom: IX)

Etyka głównym problemem nauk medycznych na przełomie II i III tysiąclecia

Lęk w depresji – problemy diagnostyczne i terapeutyczne

Lęk często współwystępuje z depresją – bądź jako towarzyszący depresji zespół lękowy, bądź jako lęk współwystępujący z pierwotnym zaburzeniem depresyjnym. Ocenia się, że lęk występuje u ponad 90% chorych z depresją. Podkreśla się, że u chorych z depresją i towarzyszącym jej silnym lękiem wzrasta ryzyko popełnienia samobójstwa. Szczególne znaczenie kliniczne przypisuje się somatycznym objawom lęku – mogą one występować nawet u ponad 80% chorych z depresją, a niepowodzenie w ich skutecznym leczeniu może znacznie pogorszyć funkcjonowanie pacjentów. Rokowanie w depresji powikłanej lękiem jest znacznie mniej korzystne niż rokowanie w samej depresji. U osób z objawami lęku występującego w przebiegu depresji choroba od początku przebiega z większym nasileniem objawów i poważniejszym upośledzeniem funkcjonowania psychospołecznego. W pracy omówiono zasady postępowania terapeutycznego w przypadku chorych na depresję z objaw a mi lęku, z uwzględnieniem różnych grup leków psychotropowych i ustosunkowano się do koncepcji monoterapii z użyciem jednego leku działającego zarówno na większej liczby ośrodków o działaniu przeciwdepresyjnym i anksjolitycznym.

W kierunku psychomedycznych wyznaczników poczucia jakości życia u chorych z zaburzeniami widzenia

Artykuł jest doniesieniem z badań, które miały na celu wykrycie psychologicznych i medycznych zmiennych wykazujących związek z poczuciem jakości życia u pacjentów leczonych na jaskrę i zaćmę. Chodziło o uzyskanie odpowiedzi na dwa pytania: (1) W jakim stopniu zaburzenia widzenia współwarunkują ogólne poczucie jakości życia? (2) Które zmienne psychologiczne i w jakim stopniu wykazują związek z poczuciem jakości życia u chorych na jaskrę i zaćmę? Badaniami objęto grupę N = 137 osób (średnia wieku, M = 64,4, SD = 13,4) pacjentów II Kliniki Okulistycznej AM w Lublinie. Pacjenci zostali przebadani Kwestionariuszem Poczucia Jakości życia Schalocka i Keitha oraz baterią metod do badania stylów radzenia sobie ze stresem (CISS), samooceny (SES), samowiedzy, stanu i cechy lęku (STAI), poczucia beznadziejności (HS), poczucia osamotnienia (LS); rejestrowano również zmienne medyczne, w tym ostrość wzroku za pomocą tablic Sellena i ciśnienie wewnątrzgałkowe oraz nasilenie trudności w codziennym funkcjonowaniu spowodowane zaburzeniami widzenia. W modelu regresji wielokrotnej można wyjaśnić 45% zmienności w zakresie ogólnego poczucia jakości życia za pomocą liniowej kombinacji następujących zmiennych: poczucie osamotnienia, poczucie beznadziejności, samoocena ogólna oraz nasilenie trudności w codziennym funkcjonowaniu spowodowane zaburzeniami wzroku (wskaźnik jakości widzenia). Poczucie jakości życia w poszczególnych sferach u chorych na jaskrę wyjaśniane jest od 8% w sferze jakość życia w chorobie (JZ-CH), do 60% w sferze zadowolenie (JŻ-ZA), natomiast u chorych na zaćmę wyjaśniane jest od 19% zmienności w sferze. Przynależność do grupy/Integracja z grupą (JŻ-IN), do 38% zmienności w sferze Zadowolenie (JŻ-ZA). Potencjalny wpływ zaburzeń widzenia na poczucie jakości życia przedyskutowano w odniesieniu do kwestii adaptacji, kompensacji i mechanizmów radzenia sobie oraz wsparcia społecznego, które wydaje się ważnym czynnikiem zapobiegającym obniżeniu jakości życia u osób star szych.

Spostrzegana kontrola a zwyczaje żywieniowe u nastolatek z nadwagą

Celem podjętych badań było: 1) ustalenie związku między spostrzeganą kontrolą, obejmującą poczucie własnej skuteczności, optymizm oraz umiejscowienie kontroli zdrowia, a zwyczajami żywieniowy mi w grupie dziewcząt z nadwagą; 2) sprawdzenie, czy badane elementy spostrzeganej kontroli mogą być wyznacznikami nawyków żywieniowych u badanych jednostek. W badaniach uczestniczyło 106 dziewcząt w wieku 16–17 lat z podwyższonym wskaźnikiem masy ciała (>23.6). Zastosowano następujące techniki: Skalę Uogólnionego Poczucia Własnej Skuteczności, Test Orientacji życiowej, Skalę Umiejscowienia Kontroli Zdrowia oraz kwestionariusz „Moje zwyczaje żywieni owe”. Poczucie własnej skuteczności najsilniej koreluje (negatywnie) z nawykami żywieniowymi w badanej grupie, a szczególnie dotyczy to nawykowego i emocjonalnego przejadania się. Poczucie własnej skuteczności okazało się także najsilniejszym wyznacznikiem zwyczajów żywieniowych u nastolatek z nadwagą. Poziom optymizmu słabiej a umiejscowienie kontroli zdrowia w nieznacznym stopniu koreluje z nawykami żywieniowymi.

Zasoby osobiste w radzeniu sobie ze stresem u chłopców z nadwagą i z wagą w normie

W badaniach wzięło udział 79 chłopców z nadwagą i 83 chłopców z wagą w normie w wieku 14–19 lat. Celem podjętych badań było sprawdzenie: • czy istnieje związek między posiadanymi zasobami osobistymi a wybieranymi stylami radzenia sobie ze stresem w grupie chłopców z nadwagą i z wagą w normie; • czy posiadane zasoby osobiste różnicują preferowane style radzenia sobie w badanych grupach; • czy chłopcy z nadwagą różnią się od chłopców z wagą w normie w zakresie preferowanych stylów radzenia sobie i posiadanych zasobów osobistych. Zastosowano następujące techniki pomiaru: • Skalę Jak sobie radzisz? Juczyńskiego do pomiarów stylów radzenia sobie ze stresem • Test Orientacji życiowej LOT do pomiaru poziomu optymizmu Scheiera i in. • Skalę Poczucia Własnej Wartości RSES Rosenberga,• Skalę Uogólnionej Własnej Skuteczności GSES. Schwarzera. Uzyskane wyniki badań wskazują, że istnieje związek między posiadanymi zasobami osobistymi a wybieranymi stylami radzenia sobie w grupie chłopców z nadwagą i z wagą w normie. Posiadane zasoby osobiste różnicują preferowane style radzenia sobie ze stresem w badanych grupach. Chłopcy z nadwagą różnią się od chłopców z wagą w normie w zakresie preferowanych stylów radzenia sobie ze stresem.

Dotyk jako czynnik współtworzący relację pomiędzy personelem medycznym a pacjentem

Dotyk jest jednym z czynników współtworzących relację pomiędzy lekarzem, pielęgniarką, a pacjentem. Wyznacza on przede wszystkim emocjonalny klimat tej relacji – wskazuje na uczucia i nastawienia osób względem siebie. Pozytywne doświadczenia są szansą przekroczenia granicy obojętności. Celem podjętych badań było określenie stopnia akceptacji przez hospitalizowanych pacjentów różnych form dotyku diagnostycznego i wspierającego. Interesowało nas również, jak dotyk wpływa na relację pomiędzy personelem medycznym, a pacjentem. Przebadano 76 pacjentów (38 kobiet i 38 mężczyzn) oddziałów: internistycznego, dermatologicznego, chirurgicznego i okulistycznego. Uzyskane wyniki wskazują na akceptację przez większość pacjentów dotyku wspierającego i diagnostycznego. Formy dotyku najczęściej akceptowane przez badane kobiety to: podanie ręki przy powitaniu, trzymanie za rękę; mężczyźni akceptowali najbardziej: podanie ręki przy powitaniu i poklepywanie po ramieniu. W czasie pobytu w szpitalu większość pacjentów nie doświadczyła gestów wspierających.

Poziom stresu, stan zdrowia i samopoczucie psychiczne uczniów w okresie adaptacji do szkoły średniej

Celem prezentowanych badań było określenie dominujących stresorów, nasilenia stresu, stanu zdrowia i samopoczucia psychicznego w okresie adaptacji do szkoły średniej i ich zróżnicowania w zależności od płci. Badaniami objęto 306 uczniów klas I warszawskich liceów (105 chłopców i 201 dziewcząt) w wieku 15–16 lat. Zastosowano stworzoną dla celów badania ankietę, dotyczącą źródeł stresu i jego somatycznych objawów, samooceny stanu zdrowia i samopoczucia psychicznego, oraz kwestionariusz Profil Nastrojów McNaira, Lorra i Dropplema na. W okresie adaptacji do szkoły średniej badani najczęściej doświadczali następujących codziennych kłopotów: zapowiedziane klasówki i sprawdziany, presja czasowa, nieodrobienie lekcji i kłopoty ze zrozumieniem materiału. Wśród ważnych zdarzeń życiowych poza podjęciem nauki w nowej szkole najczęściej wymieniano: zmianę grona przyjaciół, zerwanie z sympatią, wyjazd najlepszego przyjaciela. Poziom stresu wywołanego przez kłopoty i wydarzenia był wyższy u dziewcząt. Swój stan zdrowia badani oceniali najczęściej jako dobry. Wśród objawów somatycznych dominowały: katar, bóle głowy, bóle mięśni, ogólne osłabienie, zimne dłonie lub stopy. Sumaryczny wskaźnik objawów somatycznych był znacząco wyższy u dziewcząt. Samopoczucie psychiczne oceniano najczęściej jako dobre. Dziewczęta doświadczały istotnie silniejszego napięcia, przygnębienia, zakłopotania i znużenia przy większej życzliwości. Ustal ono szereg istotnych związków między częstotliwością stresorów i nasileniem stresu a stanem zdrowia i nastrojem uczniów.

Problem edukacji zdrowotnej w programach telewizyjnych

Programy telewizyjne i informacje w nich zawarte są dla człowieka jednym z najważniejszych źródeł wiedzy o świecie, narzędziem mającym wpływ na kształtowanie jego zainteresowań i postaw. W związku z tym telewizja powinna pełnić funkcję edukacyjno-wychowawczą, wskazując pożądane zachowania społeczne, w tym także zdrowotne. Celem prezentowanej pracy było określenie ilościowego i jakości owe go zakresu treści propagujących szeroko rozumianą tematykę zdrowotną w ofercie program owej wybranych stacji telewizyjnych. Do analizy badawczej wybrano cztery stacje telewizyjne (Program 1 TVP, Program 2 TVP, Polsat i TVN), mające największy udział w oglądalności. Badaniami objęto okres od 20.09.2002 do 17.10.2002 roku, łącznie 28 dni Zastosowano w nich metodę przegl¹du ramówki programowej wybranych stacji. Zebrany materiał poddano analizie jakościowej i ilości owej. Łącznie badaniem objęto 134810 minut (2246 godziny i 50 minut) czasu anten owego wyżej wymienionych telewizji. Do kategorii programów poświęconych tematyce zdrowia zakwalifikowano w tym okresie 58 programów. Określono procent owy udział tych programów w czasie antenowym wybranych stacji. Dokonano oceny zebranego materiału pod katem: godzin emisji programów o tematyce zdrowotnej, dni tygodnia, w których najczęściej się one pojawiały na antenie oraz klasyfikacji do zaproponowanych kategorii tematycznych.

Wpyw przez skórnej ablacji prądem o częstotliwości radiowej (RF) na jakość życia chorych z nadkomorowymi zaburzeniami rytmu serca

Badana grupa obejmowała 48 pacjentów (pt), 33 kobiety i 15 mężczyzn w wieku średnio 48.5±12.8 l., leczonych metodą przezskórnej ablacji RF z powodu częstoskurczów nadkomorowych. Wskazaniem do zabiegu były często skurcze węzłowe (21 pt), zespół WPW (16 pt) i migotanie przedsionków (11 pt). U wszystkich badanych przed ablacją oraz 6 mies. po zabiegu oceniano jakość życia (QOL) na podstawie kwestionariusza samooceny SF-36 oraz skali występowania symptomów specyficznych dla napadowych tachyarytmii nadkomorowych. Analizę statystyczną przeprowadzono w oparciu o test t-studenta. W całej badanej grupie stwierdzono istotną poprawę QOL po ablacji (85.4±28.9 vs. 111.7±33.9, p<0.001). Poprawa ta była znamienna we wszystkich ośmiu podskalach kwestionariusza SF-36: Wydolność fizyczna 64.9±19.8 vs.76.5±18.5; p<0.005; Ograniczenie pełnienia ról z powodów zdrowotnych 32.3±40.2 vs. 51.0±42.1;p<0.025; Aktywność społeczna 56.0±26.3 vs.69.2±25.8; <0.025; Dolegliwości bólowe 58.8±25.6 vs.66.8±25.9; p<0.05; Stan zdrowia psychicznego 47.6±18.5 vs. 63.6±21.6, p<0.001; Ograniczenie pełnienia ról z powodów emocjonalnych 38.8±44.7 vs 56.1±43.6; p<0.025;Aktywność życiowa (witalność) 47.5±19.1 vs. 65.1±20.7; p<0.001; Ogólna samoocena stanu zdrowia 41.2±15.3 vs 60.9±15.2; p<0.001. Rejestrowano również znamienną poprawę w zakresie skali występowania symptomów (17.4±6.3 vs. 23.6±6.2; p<0.001). U pt z zespołem WPW stwierdzono przed ablacją mniejsze ograniczenie pełnienia ról (podskala 2 i 6 SF-36) w porównaniu z pozostałymi (53.1±45.8 vs 31.3±28.2; p<0.025 oraz 58.2 ±46.3 vs 36.8±32.2 ; p<0.025). Leczenie nadkomorowych zaburzeń rytmu serca metod¹ ablacji RF powoduje znamienną poprawę jakości życia. Patomechanizm częstoskurczu nadkomorowego istotnie wpływa na parametry QOL. Często skurcze węzłowe oraz migotania przedsionków powodują większe ograniczenie pełnienia ról niż częstoskurcze nawrotne w prze biegu zespołu WPW. Formularz SF-36 jest przydatny w ocenie efektywności leczenia chorych z nadkomorowymi zaburzeniami rytmu serca.

Obrazy marzeń młodzieńczych i aktualnych a kryzys połowy życia u kobiet

Celem pracy było poszukiwanie związków między poczuciem zrealizowania marzeń z okresu wchodzenia w dorosłość oraz posiadaniem i realizacją aktualnych marzeń u kobiet w wieku średnim a nasileniem kryzysu połowy życia i poczuciem sensu życia. Przebadano 48 kobiet w wieku 35–49 lat metodami: KKPZ dla kobiet (12), PIL, Ankieta Marzenia (Kałużna). Wyniki: Poczucie zrealizowania marzeń młodzieńczych oraz posiadanie i realizacja aktualnych marzeń u kobiet w wieku średnim korelują negatywnie z nasileniem kryzysu połowy życia (z wynikami w skalach: Bilansu Życia i Świadomości Negatywnych Zmian KKP¯).

Wypalenie zawodowe a poziom empatii u pielęgniarek

Praca pielęgniarki, z ludźmi i dla ludzi, może być źródłem zadowolenia, energii, satysfakcji i realizacji zawodowej, ale czasem bywa też źródłem zniechęcenia, poczucia obciążenia oraz braku satysfakcji. Specyficzną formą reakcji na prze wlekły stres w pracy pielęgniarki może być wypalenie zawodowe. Głównym celem badań było określenie poziomu wypalenia zawodowego wśród pielęgniarek oraz zweryfikowanie hipotezy, że wyższy poziom empatii chroni przed wystąpieniem wypalenia zawodowego. Zmienną zależną był poziom wypalenia zawodowego i jego elementy składowe (wyczerpanie emocjonalne, depersonalizacja, poczucie braku osiągnięć osobistych). Jako główną zmienną niezależną przyjęto poziom empatii. Badaniami objęto 58 pielęgniarek pracujących w Krakowie. Jako metody badawcze przyjęto: • Skalê Empatii Mehrabiana i Epsteina, • wybrane Tablice z testu TAT H. A. Muraya,• Kwestionariusz Wypalenia Zawodowego MBI Ch. Maslach. Wyniki badań świadczą o związkach poziomu empatii ze składowymi wypalenia zawodowego i potwierdzają postawioną hipotezę, że wyższym wskaźnikom poziomu empatii towarzyszy niższy wskaźnik wypalenia zawodowego. Jednocześnie o pojawieniu się tego wypalenia decydują zapewne i inne zmienne, które nie były uwzględniane w tych badaniach.