Sztuka Leczenia

Wydanie: 2007 / 1-2, (tom: XIV)

O potrzebie nowego spojrzenia na zaburzenia rozwoju

W artykule przedstawiono dokonującą się obecnie zmianę w sposobie rozumienia istoty zaburzeń występujących u dzieci i młodzieży, a mianowicie odejście od trudnego do zdefiniowania pojęcia zaburzeń rozwoju na rzecz podejmowania ba-dań nad tzw. rozwojem atypowym. Pokazano jak współcześnie rozumiane jest pojęcie rozwoju - jako dynamiczny transakcyjny, przebiegający indywidualnymi ścieżkami proces zmian, który polega na tzw. probabilistycznej epigenezie (Gottlieb 2007). Przyjęcie takiej rozwojowej pozwala na nowe zdefiniowanie zaburzeń rozwojowych (np. dysleksji czy SLI) oraz umożliwia poradzenie sobie z wieloma tak teoretycznymi, jak i praktycznymi problemami psychologii klinicznej dziecka (jak np. trudności z precyzyjnym opisem objawów danego zaburzenia, nakładanie się objawów różnych zaburzeń, poszukiwanie przyczyn zaburzeń).

Zrozumieć dziecko z zaburzeniami integracji

Od pierwszych chwil życia, dziecko zdobywa doświadczenia o świecie i o sobie za pomocą zmysłów, najpierw tzw. bliskich jak: dotyk, równowaga, propriocepcja, smak, a potem także dalekich, jak: wzrok, słuch i węch. Rozwój integracji zmysłowej pozwala dzieciom coraz efektywniej radzić sobie w złożonej rzeczywistości. Jeżeli na skutek zaburzeń w układzie nerwowym zmieni się ilość i jakość doświadczeń zmysłowych, może to prowadzić do zaburzeń integracji sensorycznej. W konsekwencji zachowanie dziecka często staje się nie-zrozumiałe dla otoczenia, co budzi tym większy niepokój, że objawia się zarówno w obszarze motorycznym, poznawczym, jak i emocjonalnym i społecznym. W artykule, korzystając z własnych doświadczeń zawodowych, przedstawiam jak może wyglądać zmieniony odbiór świata u dzieci z zaburzeniami w obrębie zmysłów bliskich, takich jak: dotyk, propriocepcja, równowaga. Objawy zaburzeń integracji sensorycznej będą różne w zależności od tego czy mamy do czynienia z nadwrażliwością czy obniżoną wrażliwością w obrębie poszczególnych zmysłów. Na koniec prezentuję sugestie związane z profilaktyką i terapią zaburzeń integracji sensorycznej oraz możliwością specjalistycznej pomocy w tym zakresie.

Specyficzne zaburzenie rozwoju językowego

Artykuł ten stanowi aktualny przegląd teoretycznych oraz empirycznych wyjaśnień specyficznego zaburzenia rozwoju językowego określanego jako Specific Language Impairment (SLI). Mimo wielu badań prowadzonych od kilkudziesięciu lat, głównie w krajach anglojęzycznych, istota specyficznego zaburzenia rozwoju językowego wciąż nie jest poznana. Powstało wiele koncepcji poszukujących wyjaśnienia patomechanizmu tego zaburzenia. SLI ujmowane jest w kategoriach deficytu wiedzy językowej czy ograniczenia ogólnej zdolności przetwarzania informacji. Badania prowadzone nad SLI dotyczą wielu aspektów rozwoju. Analiza mowy dzieci z zaburzeniami typu SLI pokazała, że specyfika tego zaburzenia różni się w zależności od kraju i języka. Wyniki wielu badań potwierdzają, że problemy natury językowej wpływają na rozwój komunikacji niejęzykowej oraz reprezentacji symbolicznej u dzieci z SLI, a także ograniczają je w kontaktach społecznych z rówieśnikami oraz dorosłymi. Okazuje się, że problem specyficznego zaburzenia rozwoju językowego nie dotyczy wyłącznie dzieci, bowiem u osób dorosłych, ze zdiagnozowanymi w dzieciństwie zaburzeniami w sferze językowej, nadal stwierdza się tego rodzaju deficyty.

Deficyt teorii umysłu w autyzmie: przegląd aktualnych badań

Ponad 60 letnia historia badań nad autyzmem przyniosła odpowiedzi na wiele pytań dotyczących tego zaburzenia. Jednym z najciekawszych nurtów badań jest koncepcja deficytu teorii umysłu. Twierdzi się, że triada zaburzeń w autyzmie, wyróżniona przez Wing i Gould (1979, za: Jardan, 1988) może być manifestacją niezdolności rozumienia umysłu innych ludzi, a także własnego. Aby udowodnić tę tezę przeprowadzono serię eksperymentów, w których najczęściej uczestniczyły trzy grupy osób: zdrowe dzieci w wieku przedszkolnym, dzieci upośledzone (z zespołem Downa), których wiek umysłowy odpowiadał wiekowi zdrowych dzieci oraz dzieci autystyczne, których wiek umysłowy był wyższy niż w obu poprzednich grupach. W artykule dokonano przeglądu badań prowadzonych w tym zakresie od 1985 roku.

Rodzinne brzemię zaburzeń w rozwoju

Zaburzenia rozwojowe, takie jak autyzm dziecięcy, zespół Aspergera, upośledzenie umysłowe, mózgowe porażenie dziecięce, wydają się nieść znacznie większe emocjonalne brzemię dla bliskich niż jakiekolwiek inne zaburzenia, wymagające specjalnej opieki rodziców. Choroba o określonym początku daje nadzieje na to, że się zakończy. I zdarza się, iż przemija. W wypadku zaburzeń rozwoju dochodzi do bolesnego rozstania nie z osobą realną, ale potencjalną, obecną w marzeniach o dziecku. Wydaje się jednak, że faza żałoby po idealnym dziecku utraconym pozwala dostrzec dziecko realne, z jego ograniczeniami ale też potencjałem relacji i rozwoju. Pozwala na spokojne towarzyszenie jego odmienności. Paradoksalnie owo pozorne zaniechanie nieść może w sobie potencjał ważnej zmiany. W artykule poruszone zostały takie, dotyczące rodziców dzieci z zaburzeniami w rozwoju zagadnienia, jak: uczucia towa-rzyszące rodzicom w trakcie stawianiu diagnozy, podejmowane przez nich strate-gie zaprzeczania diagnozie, triangulacja dziecka w relację rodzicielską, trudności w procesie ko-separacji i ko-indywiduacji, egzystencjalny wymiar cierpienia dla bli-skich, trudności rozwojowe rodzeństwa.

Specyficzne zjawiska komunikacyjne w wieku senioralnym

Jednym z obszarów badań mających wyjaśniać psychologiczne funkcjonowanie osób starszych, są badania nad językiem. Psychologowie zastanawiają się, jakie zmiany zachodzą w komunikowaniu się seniorów, czy mowa ta posiada jakieś specyficzne charakterystyki i gdzie szukać dla nich wytłumaczenia. Artykuł przedstawia opis specyficznych zjawisk komunikacyjnych, które pojawiają się szczególnie u osób w starszym wieku. Są to: zjawisko Off Target Verbosity (OTV), oraz zjawisko tip -of- the tongue (TOT). Badania nad OTV i TOT skłoniły naukowców do stworzenia konstruktów teoretycznych wyjaśniających ich powstawanie. Hipoteza zmiany pragmatycznej autorstwa Lori E. James (1997) mówi, że starsi mówcy używają wypracowanego stylu mówienia w specyficznych kontekstach społecznych, a szczególnie w narracjach będących opowiadaniami i wspomnieniami z własnego życia. Z kolei D. Pushkar i T.Y. Arbuckle uważają, że dwie składowe zjawiska OTV (gadatliwość i informacje nie-istotne dla tematu) mogą przybierać różną formę i występować w różnych sytuacjach komunikacyjnych. Przyczyn występowania OTV upatruje się w deficytach zdolności hamowania nieistotnych bodźców docierających do systemu poznawczego. W litera-turze neuropsychologicznej problemy tego typu wiąże się też z uszkodzeniami kory przedczołowej (Lezak 1995, za: Arbuckle 2000). Teoretyczny model deficytu transmisji tłumaczy z kolei powstawanie TOT, które można w skrócie opisać jako zjawisko „mam to na końcu języka”. Zaznacza się jednak, że opisane charakterystyki językowe nie dotyczą wszystkich seniorów, oraz przybierają różną formę i zakres.

Nowe wyzwania dla stymulowania rozwoju dziecka

Artykuł prezentuje różnorodność oraz ewoluowanie koncepcji związanych ze stymulowaniem rozwoju dziecka. Formy pomocy w rozwoju zostały omówione na przykładzie m. In. wspomagania, profilaktyki czy reedukacji. Wychodząc od najpopularniejszych projektów dotyczących wpływania na obszar poznawczy dziecka, autorka dochodzi do ukazania przykładowych programów, kompleksowo ujmujących wiele aspektów rozwojowych. Najnowsze idee stymulowania rozwoju dziecka koncentrują się na wzmacnianiu jego własnej ochrony i zasobów pomocnych w utrzymaniu zdrowia psychicznego. Programy opracowane w myśl powyższych założeń wykorzystują wiedzę teoretyczną, związaną z pojęciem inteligencji emocjonalnej oraz sprężystości psychicznej,jako zdolności do samonaprawiania.

Alternatywne i wspomagające metody komunikacji

Recenzja książki: Henryk Gaertner: Albert Schweitzer życie, myśl i dzieło. Wydawnictwo WAM, Kraków 2007 r. stron 192.

Sprawozdanie z Konferencji naukowo- szkoleniowej: „Dziecko w kryzysie – kryzys w dziecku”. Kraków, 24 kwietnia 2007 roku