Sztuka Leczenia

Wydanie: 2/2020 (tom 35)

Spis treści

Contents

Od redakcji

From the editor

ARTYKUŁ ZAMÓWIONY PRZEZ REDAKCJĘ / EDITORIAL

Światowe przywództwo w dziedzinie zdrowia: Pamiętajmy o przeszłości by lepiej rozumieć teraźniejszość

Global health leadership: Recall the past to better understand the present

Pandemia COVID-19 skłania do refleksji nad nauką płynącą z historii. Autorki podejmują próbę omówienia związków przeszłości z radzeniem sobie w obliczu obecnego kryzysu zdrowotnego. Skala oraz nieprzewidywalność koronawirusa w znaczący sposób wstrząsnęły współczesnymi systemami opieki zdrowotnej i dostępem do nich. Bez względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne, religię czy wiek – liderzy służby zdrowia na każdym poziomie systemu opieki zdrowotnej, a także pracownicy pierwszej linii kontaktu, tacy jak pielęgniarki, lekarze i ratownicy medyczni, stają w obliczu bezprecedensowych sytuacji wymagających etycznego podejścia opartego na wartościach. Tym samym raz na sto lat pandemia stwarza liderom opieki zdrowotnej możliwość ponownego przemyślenia i odświeżenia wartości i priorytetów, jakimi się kierują, odnawiając zobowiązanie do poszukiwań bardziej ludzkiego podejścia do pandemii, solidarności, równości i demokracji oraz – co oczywiste – do dzielenia się wiedzą naukową. Historia pozwala nam wierzyć, że ludzkość będzie świętować zwycięstwo nad obecnymi i przyszłymi pandemiami.

The COVID-19 pandemic makes us reflect on the lessons learnt from history, which witnessed the loss of lives, opportunities and leadership. The authors attempt to discuss the implications of the past on dealing with the contemporary health crisis. The scale and unpredictability of the coronavirus have shaken our systems and access to them in a significant way. Regardless of gender, race, ethnicity, religion, or age, health care leaders at every level of health system including frontline health care professionals such as nurses, physicians and medical rescuers are confronted with the unprecedented situations that require values-driven, ethical approaches. A once-in-a-hundred-years pandemic offers an opportunity for health leaders to reconsider and refresh the values and priorities they espouse, renew a commitment to strive for a more humanized approach to the pandemic, solidarity, equality and democracy and, of course, shared, scientific knowledge. As we learn from history, humanity will celebrate a victory against current and future pandemics.

Global health leadership: Recall the past to better understand the present

Światowe przywództwo w dziedzinie zdrowia: Pamiętajmy o przeszłości by lepiej rozumieć teraźniejszość

The COVID-19 pandemic makes us reflect on the lessons learnt from history, which witnessed the loss of lives, opportunities and leadership. The authors attempt to discuss the implications of the past on dealing with the contemporary health crisis. The scale and unpredictability of the coronavirus have shaken our systems and access to them in a significant way. Regardless of gender, race, ethnicity, religion, or age, health care leaders at every level of health system including frontline health care professionals such as nurses, physicians and medical rescuers are confronted with the unprecedented situations that require values-driven, ethical approaches. A once-in-a-hundred-years pandemic offers an opportunity for health leaders to reconsider and refresh the values and priorities they espouse, renew a commitment to strive for a more humanized approach to the pandemic, solidarity, equality and democracy and, of course, shared, scientific knowledge. As we learn from history, humanity will celebrate a victory against current and future pandemics.

Pandemia COVID-19 skłania do refleksji nad nauką płynącą z historii. Autorki podejmują próbę omówienia związków przeszłości z radzeniem sobie w obliczu obecnego kryzysu zdrowotnego. Skala oraz nieprzewidywalność koronawirusa w znaczący sposób wstrząsnęły współczesnymi systemami opieki zdrowotnej i dostępem do nich. Bez względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne, religię czy wiek – liderzy służby zdrowia na każdym poziomie systemu opieki zdrowotnej, a także pracownicy pierwszej linii kontaktu, tacy jak pielęgniarki, lekarze i ratownicy medyczni, stają w obliczu bezprecedensowych sytuacji wymagających etycznego podejścia opartego na wartościach. Tym samym raz na sto lat pandemia stwarza liderom opieki zdrowotnej możliwość ponownego przemyślenia i odświeżenia wartości i priorytetów, jakimi się kierują, odnawiając zobowiązanie do poszukiwań bardziej ludzkiego podejścia do pandemii, solidarności, równości i demokracji oraz – co oczywiste – do dzielenia się wiedzą naukową. Historia pozwala nam wierzyć, że ludzkość będzie świętować zwycięstwo nad obecnymi i przyszłymi pandemiami.

PRACE EMPIRYCZNE I DONIESIENIA Z BADAŃ / EMPIRICAL STUDIES AND RESEARCH REPORTS

Emocjonalność osób z problemem alkoholowym. Porównanie pacjentów rozpoczynających terapię i pacjentów po sześciu miesiącach terapii

Emotionality of people with the alcohol problem. Comparison of patients starting therapy and patients after six months of therapy

Cel. Celem pracy było porównanie emocjonalności dwóch grup pacjentów z problemem alkoholowym – rozpoczynających terapię oraz po 6 miesiącach terapii. Metoda i osoby badane. Badania miały charakter poprzeczny. Każda z grup pacjentów liczyła po 40 osób. W każdej z grup proporcja kobiet do mężczyzn wynosiła ok. 1:2 (kobiety stanowiły 36,25% ogółu badanych osób). Wykorzystano 3 narzędzia badawcze: Skalę Nastroju UMACL, Dwuwymiarowy Inwentarz Inteligencji Emocjonalnej DINEMO oraz Kwestionariusz Realność Uczuć (RU-04). Wyniki. Nie odnotowano istotnych różnic w odniesieniu do aktualnego nastroju w żadnym z trzech wymiarów. Odnotowano natomiast (wbrew oczekiwaniom) istotną różnice w odniesieniu do inteligencji emocjonalnej, tyle że na korzyść pacjentów rozpoczynających terapię (t = 2,62, p = 0,011). U pacjentów pozostających w terapii co najmniej 6 miesięcy stwierdzono z kolei większą intensywność uczuć osobowościowo specyficznych – tak negatywnych (t = –2,09; p = 0,04), jak i (na poziomie trendu) pozytywnych (t = –1,49; p = 0,14). Analogiczna tendencja wystąpiła też w odniesieniu do wielu uczuć osobowościowo niespecyficznych, takich, jak np. zazdrość, optymizm, smutek czy poczucie bezpieczeństwa. Wnioski. Należy sądzić, że po kilku miesiącach terapii u pacjentów następuje stopniowe odmrażanie uczuć, zwłaszcza negatywnych, i związane z tym pogorszenie samopoczucia. To proces pożądany, gdyż świadczy o poprawie kontaktu z własnymi uczuciami, choć przez pacjentów bywa odczuwany raczej jako dyskomfort i brak postępów w terapii.

Objective. The aim of the study was to compare the emotionality of two groups of patients with alcohol problems – those who started therapy and patients after 6 months of therapy. Method and participants. The research was transversal. Each group of patients consisted of 40 people. In each group, the proportion of women to men was approx. 1:2 (women constituted 36.25% of the total number of respondents). Three research tools were used: the UMACL Mood Scale, the DINEMO Two-Dimensional Emotional Intelligence Inventory and the Reality of Feelings Questionnaire (RU-04). Results. There were no significant differences with regard to the current mood in any of the three dimensions. On the other hand, there were (contrary to expectations) significant differences with regard to emotional intelligence, but in favor of patients starting the therapy (t = 2.62, p = 0.011). In patients who remained in therapy for at least 6 months, a greater intensity of personality-specific feelings was found – both negative (t = –2.09; p = 0.04) and (at the trend level) positive (t = –1.49; p = 0.14). A similar tendency occurred also with regard to many personality-nonspecific feelings, such as jealousy, optimism, sadness or a sense of security. Conclusion. It should be assumed that after a few months of therapy, patients experience a gradual thawing of feelings, especially negative ones, and the related deterioration of well-being. It is a desirable process as it shows an improvement in contact with one’s own feelings, although it is perceived by patients rather as discomfort and lack of progress in therapy.

Emotionality of people with the alcohol problem. Comparison of patients starting therapy and patients after six months of therapy

Emocjonalność osób z problemem alkoholowym. Porównanie pacjentów rozpoczynających terapię i pacjentów po sześciu miesiącach terapii

Objective. The aim of the study was to compare the emotionality of two groups of patients with alcohol problems – those who started therapy and patients after 6 months of therapy. Method and participants. The research was transversal. Each group of patients consisted of 40 people. In each group, the proportion of women to men was approx. 1:2 (women constituted 36.25% of the total number of respondents). Three research tools were used: the UMACL Mood Scale, the DINEMO Two-Dimensional Emotional Intelligence Inventory and the Reality of Feelings Questionnaire (RU-04). Results. There were no significant differences with regard to the current mood in any of the three dimensions. On the other hand, there were (contrary to expectations) significant differences with regard to emotional intelligence, but in favor of patients starting the therapy (t = 2.62, p = 0.011). In patients who remained in therapy for at least 6 months, a greater intensity of personality-specific feelings was found – both negative (t = –2.09; p = 0.04) and (at the trend level) positive (t = –1.49; p = 0.14). A similar tendency occurred also with regard to many personality-nonspecific feelings, such as jealousy, optimism, sadness or a sense of security. Conclusion. It should be assumed that after a few months of therapy, patients experience a gradual thawing of feelings, especially negative ones, and the related deterioration of well-being. It is a desirable process as it shows an improvement in contact with one’s own feelings, although it is perceived by patients rather as discomfort and lack of progress in therapy.

Cel. Celem pracy było porównanie emocjonalności dwóch grup pacjentów z problemem alkoholowym – rozpoczynających terapię oraz po 6 miesiącach terapii. Metoda i osoby badane. Badania miały charakter poprzeczny. Każda z grup pacjentów liczyła po 40 osób. W każdej z grup proporcja kobiet do mężczyzn wynosiła ok. 1:2 (kobiety stanowiły 36,25% ogółu badanych osób). Wykorzystano 3 narzędzia badawcze: Skalę Nastroju UMACL, Dwuwymiarowy Inwentarz Inteligencji Emocjonalnej DINEMO oraz Kwestionariusz Realność Uczuć (RU-04). Wyniki. Nie odnotowano istotnych różnic w odniesieniu do aktualnego nastroju w żadnym z trzech wymiarów. Odnotowano natomiast (wbrew oczekiwaniom) istotną różnice w odniesieniu do inteligencji emocjonalnej, tyle że na korzyść pacjentów rozpoczynających terapię (t = 2,62, p = 0,011). U pacjentów pozostających w terapii co najmniej 6 miesięcy stwierdzono z kolei większą intensywność uczuć osobowościowo specyficznych – tak negatywnych (t = –2,09; p = 0,04), jak i (na poziomie trendu) pozytywnych (t = –1,49; p = 0,14). Analogiczna tendencja wystąpiła też w odniesieniu do wielu uczuć osobowościowo niespecyficznych, takich, jak np. zazdrość, optymizm, smutek czy poczucie bezpieczeństwa. Wnioski. Należy sądzić, że po kilku miesiącach terapii u pacjentów następuje stopniowe odmrażanie uczuć, zwłaszcza negatywnych, i związane z tym pogorszenie samopoczucia. To proces pożądany, gdyż świadczy o poprawie kontaktu z własnymi uczuciami, choć przez pacjentów bywa odczuwany raczej jako dyskomfort i brak postępów w terapii.

Sprawność fizyczna a występowanie zespołu słabości wśród osób w wieku starszym

Physical fitness and the occurrence of frailty among older people

Wyniki badań. Wraz z wiekiem maleje udział procentowy osób sprawnych fizycznie, a wyraźnie rośnie udział procentowy osób niesprawnych. Wśród mężczyzn największy jest udział procentowy osób niesprawnych fizycznie (39%) a u kobiet – osób osłabionych fizycznie (51%). W grupie osób osłabionych i niesprawnych fizycznie – u 26 (25%) nie wykazano zespołu słabości (not-frail), u 23 osób (22,12%) stwierdzono stan przed wystąpieniem zespołu słabości (pre-frail), zaś u 37 (35,58%) stwierdzono wystąpienie zespołu słabości (frail). Wnioski. Wyższa częstość występowania niesprawności fizycznej związana jest z płcią żeńską oraz zamieszkiwaniem w instytucjach opiekuńczych. Występuje ścisły związek pomiędzy obniżeniem nastroju i depresją a utratą sprawności fizycznej u osób w wieku podeszłym. Utrata sprawności fizycznej może stanowić sygnał ostrzegawczy rozwoju zespołu słabości.

Introduction. Frailty resulting from the reduced efficiency of physiological systems, is characterized by reduced functional reserve and lack of resistance to stressors in the body of the elderly. Aim. Analysis and assessment of the relationship between physical fitness of older people and the potential occurrence of frailty. Study group and methods. The study was conducted in a group of 104 patients aged 60–101 years. Physical fitness was assessed by measuring the criteria of the frailty, i.e. weakening of muscle strength (in relation to BMI and sex of the subjects), slowed gait, unintentional weight loss, exhaustion, reduced physical activity. In assessing muscular strength, the following measures were used: maximum handshake and body mass index (BMI). Results. Following the progress of ageing the percentage of people physically fit decreases and the percentage of disabled people evidently increases. The percentage of physically disabled people is the highest (39%) among men whereas it is the percentage of physically weakened people (51%) that occurs among women. 26 people (25%) were not-frail in the group of the weakened and disabled physically, 23 people (22.12%) were pre-frail and 37 people (35.58%) were frail. Conclusions. The higher frequency of frailty in older people is connected with females and with the institutionalized. There is a close connection between the darkening of one’s mood or depression and the loss of physical fitness in old age. The loss of physical fitness may be a warning sign of the progress of frailty.

Porównanie wpływu techniki energii mięśniowej powtórzonej jednokrotnie i trzykrotnie na zmianę progu bólu i parametrów elektrofizjologicznych mięśnia czworobocznego grzbietu

Comparison of the effect of the muscle energy technique repeated once and three times on the change of pain threshold and electrophysiological parameters of the trapezius muscle

Celem pracy było porównanie efektu techniki energii mięśniowej powtórzonej jednokrotnie (grupa A) i trzykrotnie (grupa B), na próg bólu i parametry EMG mięśnia czworo­bocznego grzbietu. W badaniu udział wzięło 28 osób z utajonym punktem spustowym w badanym mięśniu. Za pomocą EMG oceniono biopotencjał mięśnia podczas spoczynku i ruchu uniesienia barków. Uciskowy próg bólu mierzono z użyciem dynamometru ręcznego. Badane parametry oceniono przed terapią i po jej zakończeniu. W każdej z grup zaobserwowano istotny wzrost średnich wartości progu bólu; w grupie A ponadto zaobserwowano statystycznie istotny spadek napięcia spoczynkowego mięśnia. Inne mierzone parametry nie wykazały istotnych zmian. Zdaniem autorów jedno wykonanie techniki pozwala osiągać zamierzone efekty terapeutyczne i nie powoduje zbyt dużego bodźcowania tkanki.

The aim of the study was to compare the effect of the muscle energy technique repeated once (group A) and three times (group B), on the pain threshold and EMG parameters of the trapezius muscle. The study involved 28 people with a latent trigger point in the examined muscle. EMG was used to assess the biopotentials of the muscle during rest and shoulder lift movement. Pain threshold pressure was measured using a manual dynamometer. The examined parameters were evaluated before and after the therapy. In each group a significant increase in average pain threshold values was observed, in group A a statistically significant decrease in resting muscle tension was also observed. Other measured parameters showed no significant changes. According to the authors, one technique allows to achieve the intended therapeutic effects and does not cause too much tissue stimulation.

Wykonywanie świadczeń zdrowotnych w sytuacji braku kadr medycznych

Performing health services in the perspective of a lack of medical staff

Wstęp. Głównym problemem, z którym zmaga się system ochrony zdrowia w ciągu ostatnich lat, jest niedostateczna liczba personelu medycznego w porównaniu do potrzeb wynikających przede wszystkim ze starzenia się społeczeństwa. Podstawowym celem badań było poznanie opinii pielęgniarek i ratowników medycznych na temat wpływu niedostatecznej liczby kadry medycznej na pracę personelu medycznego oraz wykonywane świadczenia zdrowotne. Osoby badane i metody. Badania wykonano za pomocą kwestionariusza ankiety składającego się z 19 pytań oraz metryczki z danymi socjodemograficznymi. Zbadano 305 aktywnych zawodowo pielęgniarek i ratowników medycznych zatrudnionych w szpitalach województwa śląskiego. Badania wykonano w 2019 roku. Wyniki. Jeden na trzech badanych zauważał częstsze występowanie błędów/wypadków w pracy u osób, które pracują w więcej niż jednym miejscu pracy. Zadowolenie z wykonywanych usług medycznych deklarowało 84,3% badanych i częściej były to osoby powyżej 50 roku życia, posiadające średnie wykształcenie. Wnioski. Rozwiązań służących podniesieniu jakości usług medycznych w placówkach medycznych może być wiele. Z przeprowadzonych badań wynika jednak, że rozwiązaniem najczęściej wskazywanym przez pielęgniarki i ratowników medycznych jest zwiększenie liczby kadry medycznej. Sposobem na zapewnienie jakości wykonywanych usług medycznych jest również przestrzeganie standardów istniejących w jednostce ochrony zdrowia. Natomiast przeprowadzone badania wskazują, że stosowanie ustalonych standardów jest niewystarczające.

Aim. The main problem that we should deal with in recent years is the insufficient number of medical staff, especially when population is getting older. The aim of the study was to investigate the nursing and rescue personnel opinions about the impact of the shortage of medical staff on the provided health services. Study group and methods. Method was applied by a diagnostic survey, a questionnaire technique, consisting of 19 questions and a survey with sociodemographic data. The 305 professionally active nurses and paramedics employed in hospitals in Silesia were examined. Results. Every 3rd respondent noticed more frequent mistakes or accidents at work in people who work in more than one workplace. The satisfaction with the medical services provided constituted 84.3% of the respondents and more often they were people with secondary education. Conclusions. There can be many solutions to improve the quality of medical services in medical facilities. But the research shows that nurses and emergency staff most often indicate increasing the number of medical staff. Another solution is also compliance with standards. Our findings indicate that the standards are used sporadically.

ARTYKUŁY TEORETYCZNE I PRZEGLĄDOWE / THEORETICAL AND REVIEW ARTICLES

Wybrane zagadnienia opieki nad osobami chorującymi psychicznie ze współistniejącymi zaburzeniami somatycznymi

Selected issues of caring for mentally ill persons with concomitant somatic disorders

Osoby chorujące psychicznie doświadczają zwiększonej zachorowalności na dolegliwości somatyczne o różnej etiologii. Kompleksowa opieka korzystnie wpływa na wynik postępowania terapeutycznego w leczeniu zarówno zaburzeń psychicznych, jak i somatycznych. Może ponadto znacząco poprawić dyscyplinę chorych w przestrzeganiu zaleceń terapeutycznych. Holistyczna opieka nad pacjentem powinna opierać się także na edukacji zdrowotnej podejmowanej przez wszystkich członków zespołu terapeutycznego. Ma to na celu uwzględnienie problemów zdrowotnych pacjenta, które często są marginalizowane – zarówno przez samego pacjenta z powodu jego stanu i braku kontroli nad własnym życiem, jak i przez zespół terapeutyczny, który pochyla się głównie nad problemami psychicznymi chorego. Edukacja zdrowotna pozwala na przygotowania pacjenta do współodpowiedzialności za własne zdrowie.

Mentally ill people experience an increased incidence of somatic complaints with various etiologies. Comprehensive care has a positive effect on the outcome of therapeutic procedure in the treatment of both mental and somatic disorders. In addition, it can significantly improve patients’ discipline in adhering to therapeutic recommendations. Holistic care should also be based on health education undertaken by all members of the therapeutic team. This is aimed at taking into account the patient’s health problems which are often marginalized – by both the patient himself and his lack of control over his own life, as well as by the therapeutic team who focuses mainly on the patient’s mental problems. Health education allows the patient to be prepared to share responsibility for his own health.

Francisco Goya, Vincent van Gogh, Edvard Munch – świat urojony w twórczości wybitnych artystów malarzy

Francisco Goya, Vincent van Gogh, Edvard Munch – the imaginary world in the work of eminent painters

Francisco Goya, Vincent van Gogh i Edvard Munch (romantyzm, impresjonizm i ekspresjonizm) to wybitni malarze, których najsłynniejsze obrazy znane są na całym świecie. Sukces zawdzięczają odważnemu przełamywaniu schematów na gruncie artystycznym. Wszystkie trzy postacie łączy malarstwo oraz szaleństwo. Van Gogh cierpiał na schizofrenię, ataki paniki i manii prześladowczej. Zmagał się z nadużywaniem tytoniu i alkoholu. Munch był dotknięty przez depresję i zaburzenia nerwicowe, choroby psychiczne występowały również w jego rodzinie. Obaj leczyli się w szpitalach psychiatrycznych. Z kolei Goya przeszedł udar mózgu, a pod koniec życia, całkowicie głuchy, odizolował się od świata w murach swojej posiadłości. Ponadto wszyscy trzej byli stale narażeni na zatrucie ołowiem oraz oparami farb. Zarówno choroby psychiczne, jak i organiczne odcisnęły piętno na ich twórczości i powinny stanowić integralny element interpretacji ich dzieł.

Francisco Goya, Vincent van Gogh and Edvard Munch – romanticism, impressionism and expressionism, were outstanding painters whose most famous paintings are known all over the world. They owe their success to courageous breaking patterns in artistic terms. All three characters are connected by painting and madness. Van Gogh suffered from schizophrenia, panic attacks and obsessions. He was struggling with tobacco and alcohol abuse. Munch was affected by depression and neurotic disorders, mental illness also occurred in his family. Both were treated in psychiatric hospitals. Goya underwent a stroke and at the end of his life he was completely deaf. He isolated himself from the world within the walls of his estate. In addition, all three artists were constantly exposed to lead poisoning and paint fumes. Both mental and organic diseases left their mark on their work and should be an integral element in the interpretation of their works.

RECENZJE I SPRAWOZDANIA

Piotr Milkiewicz, Maciej Wójcicki Przeszczepienie wątroby bez tajemnic

Piotr Milkiewicz, Maciej Wójcicki Przeszczepienie wątroby bez tajemnic

Wskazówki dla Autorów

Guidelines for Authors

Recenzenci czasopisma Sztuka Leczenia (2020)

Reviewers of Journal Art of Healing (2020)